De Verenigde Staten hebben in augustus en september van dit jaar hun militaire aanwezigheid in het Caribisch gebied drastisch opgevoerd, met Venezuela als primaire doelwit. Deze opbouw vormt de meest significante Amerikaanse militaire operatie in de regio sinds decennia en markeert een duidelijke verschuiving van diplomatieke naar militaire middelen in het conflict met het regime van Nicolás Maduro.
Dodelijke escalatie op 2 September
Op 2 september 2025 voerden Amerikaanse strijdkrachten hun eerste directe militaire aanval uit tegen een vermeende Venezolaanse drugsboot, waarbij elf personen omkwamen. President Trump verklaarde dat de slachtoffers leden waren van de Venezolaanse Tren de Aragua, die eerder als terroristische organisatie was aangemerkt. Deze operatie vormt een ongekende escalatie in de Amerikaanse aanpak van drugshandelorganisaties in Latijns-Amerika.
De aanval vond plaats tegen de achtergrond van een substantiële militaire opbouw. Meer dan 4.500 mariniers en matrozen zijn via acht oorlogsschepen en een kernonderzeeboot naar de zuidelijke Caraïben gestuurd. Deze vloot omvat geavanceerde Aegis-geleide-raketvernietigers, amfibische aanvalsschepen, en een nucleaire aanvalsonderzeeboot – militair materieel dat ver uitstijgt boven standaard anti-drugsoperaties.
Juridische instrumenten uit 1798
De Trump-administratie heeft eerder dit jaar voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog de Alien Enemies Act uit 1798 ingeroepen, een oorlogstijdwet die oorspronkelijk werd ontworpen voor conflicten tussen naties. Deze wet wordt nu gebruikt om Venezolanen massaal te deporteren, onder andere naar El Salvador, waar ze werden opgesloten in de maximaal beveiligde CECOT gevangenis.
Het gebruik van dit historische instrument signaleert dat Washington de situatie niet langer beschouwt als een immigratiekwestie of drugsprobleem, maar als een vorm van oorlogsvoering. Deze juridische basis creëert ruimte voor militaire acties die onder normale omstandigheden problematisch zouden zijn onder internationaal recht.
Terrorismedesignaties als strategie
In februari 2025 werden onder andere Tren de Aragua en het Sinaloa Kartel officieel aangemerkt als Foreign Terrorist Organizations. Daarnaast sanctioneerde Washington het Cartel de los Soles, dat onder leiding zou staan van Maduro. Deze designaties zijn meer dan symbolische gesten – ze scheppen juridische grondslagen voor militaire interventie.
De terrorismedesignaties betekenen dat iedere interactie met deze organisaties kan worden bestempeld als steun aan terrorisme. Voor Venezuela, waar volgens Amerika de grenzen tussen overheid en criminele organisaties vervagen, opent dit de deur naar uitgebreide militaire operaties.
Chinese tegenbeweging
Terwijl Amerika militaire druk opvoert, heeft China zijn economische positie in Venezuela versterkt. In 2023 verhieven beide landen hun bilaterale relaties tot een “all-weather strategic partnership”. Maduro en Xi hebben een bilaterale ontmoeting in Moskou gehad, waar ze lof en beloftes voor samenwerking uitwisselden. De regeringen van beide landen meldden dat er voor 2025 meer dan 600 bilaterale overeenkomsten gepland staan.
Beijing’s strategie heeft zich geëvolueerd van grote financiële leningen naar Speciale Economische Zones. Deze aanpak stelt China in staat economische invloed te behouden onafhankelijk van Venezuela’s politieke situatie, terwijl het alternatieven biedt voor Amerikaanse economische druk. Het is een vorm van economische diplomatie die militaire druk probeert te neutraliseren zonder directe confrontatie.
Olie-diplomatie in beweging
De Amerikaanse sanctiepolitiek toont tegenstrijdige signalen. In juli 2025 verleende de VS een beperkte licentie aan Chevron om opnieuw olie te produceren in Venezuela, onder strikte voorwaarden waarbij geen inkomsten naar de Maduro-regering vloeien. Deze beslissing kwam nadat Chevron in mei 2025 gedwongen werd operaties af te bouwen, wat resulteerde in een daling van Venezuela’s olie-export met bijna 20% tot 700.000 vaten per dag. Het land dat al jaren kampt met hyperinflatie heeft een van de grootste oliereserves ter wereld. In 2008 bedroeg de gemiddelde olieproductie nog 2,3 miljoen vaten per dag.
Deze olie-diplomatie illustreert de complexiteit van de Amerikaanse aanpak: Venezuela wordt behandeld als vijandige staat, maar Washington probeert tegelijkertijd economische hefbomen te behouden. Het is een delicate balanceeroefening waarbij energiebelangen en geopolitieke doelstellingen elkaar soms tegenspreken.
F-35’s voor anti-drugsoperaties
De meest recente escalatie kwam met het verplaatsen van tien F-35 gevechtsvliegtuigen naar Puerto Rico, specifiek voor operaties tegen drugsorganisaties. Deze geavanceerde stealth-jagers vertegenwoordigen een nieuwe fase in de militarisering van anti-drugsoperaties. Waar eerder kustwachtschepen en DEA-agenten werden ingezet, nemen nu militaire middelen die zijn ontworpen voor conflicten tussen grootmachten de leiding.
Ingezette militaire middelen
Oorlogsschepen:
- USS Gravely (DDG-107) – Arleigh Burke-klasse destroyer met Aegis-raketverdediging en Tomahawk kruisraketten
- USS Jason Dunham (DDG-109) – Arleigh Burke-klasse destroyer met Aegis-raketverdediging en Tomahawk kruisraketten
- USS Sampson (DDG-102) – Arleigh Burke-klasse destroyer met Aegis-raketverdediging en Tomahawk kruisraketten
- USS Lake Erie (CG-70) – Ticonderoga-klasse kruiser met geavanceerd Aegis-commandocentrum
- USS Iwo Jima (LHD-7) – Wasp-klasse amfibisch aanvalsschip voor landing van mariniers en helikopteroperaties
- USS San Antonio (LPD-17) – San Antonio-klasse amfibisch transportschip voor transport en landing van troepen
- USS Fort Lauderdale (LPD-28) – San Antonio-klasse amfibisch transportschip voor transport en landing van troepen
- USS Minneapolis-St. Paul (LCS-21) – Freedom-klasse kustgevechtsschip voor operaties in kustwateren
- USS Newport News (SSN-750) – Los Angeles-klasse onderzeeër voor onderzeese oorlogsvoering en surveillance
Luchtstrijdkrachten:
- 10x F-35 Joint Strike Fighter – 5e-generatie stealth gevechtsvliegtuigen voor luchtoverwicht en precisieaanvallen
Mogelijke doelen binnen het land
Defense Secretary Pete Hegseth waarschuwde dat de VS activa in het Caraïbische gebied zal handhaven en zal blijven opereren tegen “designated narco-terrorists”. Deze verklaringen suggereren dat de militaire operaties van september onderdeel vormen van een bredere campagne.
Volgens bronnen overweegt President Trump meerdere opties voor militaire aanvallen tegen drugskartels in Venezuela, inclusief mogelijke doelen binnen het land zelf als onderdeel van een bredere strategie om leider Nicolás Maduro te verzwakken.
Bij de Amerikaanse democraten lopen de frustraties hoog op over wat zij beschouwen als gebrek aan transparantie van het Witte Huis over militaire activiteiten. Topdemocraten zeiden afgelopen week week dat zij in het ongewisse werden gelaten voorafgaand aan de operatie, die volgens de administratie het begin vormt van een bredere militaire campagne. Officials trokken de stekker uit de tweepartijdige briefing vrijdag nadat deelnemers al waren gearriveerd. De sessie is uitgesteld naar deze week.
Vergelijkbare spanningen ontstonden eerder dit jaar na Trumps aanval tegen Iran. In juni stelden top-Trump officials een briefing met wetgevers uit na de Amerikaanse aanval op Iraanse nucleaire faciliteiten. Senate Minority Leader Chuck Schumer beschuldigde toen de Trump-administratie ervan informatie over de Iran-operatie niet adequaat met wetgevers te delen.
Venezolaanse militaire reactie
Maduro heeft gereageerd met de mobilisatie van 4,5 miljoen militieleden en waarschuwt voor “gewapende strijd” indien Venezuela wordt aangevallen. Het International Institute for Strategic Studies (IISS) schat de werkelijke omvang van de Venezolaanse strijdkrachten en milities aanzienlijk lager: ongeveer 123.000 actieve soldaten en 220.000 militieleden.
Twee Venezolaanse F-16’s hebben vorige week een fly-over gedaan over Amerikaanse marineschepen. Het Pentagon beschreef deze acties als “highly provocative moves”.
Regionale diplomatie onder druk
Secretary of State Marco Rubio ondernam in maart 2025 een diplomatieke reis naar Jamaica, Guyana en Suriname met twee doelstellingen: barrières wegwerken voor Amerikaanse investeringen in Caraïbische energie en criminaliteit in de regio verminderen. De VS hebben een Caribbean Basin Security Initiative geherintroduceerd, met 88 miljoen dollar jaarlijks tot 2029.
Deze financiering richt zich op veiligheidsproblemen in een regio waar negen van de tien landen met de hoogste moordcijfers in Latijns-Amerika en het Caraïbische gebied zich bevinden. Het is een poging om regionale bondgenoten te behouden terwijl militaire spanningen toenemen.
Gevolgen voor nederlandse territoria
Voor Nederland hebben deze ontwikkelingen directe consequenties. Aruba, Curaçao, Sint Maarten, Bonaire, Sint Eustatius, en Saba bevinden zich in een regio die steeds meer militariseert. Mogelijke gevolgen omvatten verstoorde handelroutes, toegenomen migratiestromen, en algemene destabilisatie.
Economische gevolgen voor toerisme, handel, en energievoorziening kunnen aanzienlijk zijn. Daarnaast bestaat het risico dat Nederland als Europese partner van de VS wordt gedwongen keuzes te maken tussen Atlantische verhoudingen en regionale stabiliteit.
Escalatiepatroon zonder exit
De huidige situatie toont kenmerken van een klassieke escalatieladder zonder duidelijke exit-strategie. Beide zijden hebben zich in posities gemanoeuvreerd waaruit terugtrekken moeilijk is. Amerika heeft zijn geloofwaardigheid verbonden aan bestrijding van wat het als terrorisme definieert, terwijl Maduro zijn legitimiteit baseert op weerstand tegen Amerikaanse druk. Daarnaast heeft Venezuela militair krachtige bondgenoten als China, Rusland en Iran.
China heeft zijn steun aan Venezuela herhaald zonder direct te dreigen met militaire tegenmaatregelen. Rusland, dat historisch militaire steun heeft verleend aan Caracas, heeft zich vooralsnog beperkt tot diplomatieke steun. Deze terughoudendheid suggereert dat geen van de grote bondgenoten op dit moment directe confrontatie zoekt, maar het laat ook ruimte voor verdere escalatie.
Militarisering
De inzet van F-35’s tegen drugsorganisaties markeert een fundamentele verschuiving in Amerikaanse anti-drugsstrategie. Waar deze problematiek traditioneel werd aangepakt door wetshandhaving en ontwikkelingssamenwerking, wordt nu militaire hardware ingezet die oorspronkelijk werd ontworpen voor conventionele oorlogsvoering tussen staten.
Deze militarisering heeft precedenten in Colombia en Mexico, maar de schaal en intensiteit van de huidige operaties zijn ongekend. De vraag is of militaire middelen effectief zijn tegen organisaties die primair opereren als criminele netwerken in plaats van territoriale entiteiten.
Scenario’s
Het is moeilijk in te schatten, mede door het onvoorspelbare handelen van zowel Maduro als Trump. Op basis van de huidige ontwikkelingen zijn drie scenario’s waarschijnlijk:
- Beperkte militaire operaties die zich richten op specifieke doelen zonder grootschalige invasie
- Een uitgebreide luchtcampagne gericht op militaire en economische infrastructuur\
- Een volledige militaire interventie met als doel regime change
Onlangs verdubbelde Amerika nog het tipgeld dat kan leiden tot de arrestatie van Maduro van 25 naar 50 miljoen dollar.
De huidige crisis in het Caraïbische gebied vertegenwoordigt een significante verschuiving in Amerikaanse buitenlandse politiek naar militaire middelen. De combinatie van juridische instrumenten, terrorismedesignaties, en militaire inzet creëert een raamwerk voor uitgebreide operaties tegen Venezuela.
Voor Nederland en andere regionale actoren betekent dit een periode van onzekerheid waarin lange-termijn planning wordt bemoeilijkt door onvoorspelbare politieke en militaire ontwikkelingen. De komende maanden zullen cruciaal zijn voor de vraag of deze crisis kan worden gedeëscaleerd of verder zal uitgroeien.
