Een sprankje hoop binnen de poorten van de hel

Hoe een jongen van 27 hoop weet te brengen op een plek waar mensen hun toekomstdromen verliezen.

Het heeft geregend net voordat ik met een delegatie van mensen het terrein van ‘de Jungle’ op loop. Het illegale tentenkamp bij de poorten van Calais staat op het punt van ontruiming. Tijdens een bezoek aan het kamp op 24 september riep de Franse president Hollande op tot volledige ontmanteling. Bijna 10.000 bewoners zullen volgens de president herverdeeld worden over 164 opvanglocaties verspreid door Frankrijk. De ontruiming, die gepland is twee dagen na ons bezoek, is op het laatste moment voor minimaal een week verzet. De onzekerheid bij de bewoners van ‘de Jungle’ blijft.

Zimako Jones

Als ogen konden spreken, dan spreken de donkere ogen van Zimako Jones over een bewogen en zwaar leven. De 27-jarige Nigeriaanse vluchteling zit sinds ruim een jaar in het illegale vluchtelingenkamp ‘de Jungle’ in Calais. In tegenstelling tot het merendeel van de tijdelijke bewoners zit hij daar niet om zijn weg naar Engeland te vinden, Zimako wil in Frankrijk blijven.

Hij vluchtte samen met zijn ouders na de presidentsverkiezingen van 2011 uit Nigeria. Zijn Togoleese vader die voor de vorige regering werkte, werd bedreigd. Na drie maanden in Libië doorgebracht te hebben, heeft Zimako 2 jaar in Italië gewoond. Daarna reisde hij door naar Frankrijk. Na omzwervingen kwam hij uiteindelijk in april 2015 terecht in ‘de Jungle’ in Calais. De naam staat hem niet aan, hij spreekt liever over het Forum van Calais.

Dieren horen thuis in ‘de Jungle’, mensen niet

Ik reis vandaag mee met een delegatie vanuit Nederland, met onder andere Johan van het Hout, provinciebestuurder en lid van de Raad van Europa, het Europese orgaan dat mensenrechten en vluchtelingen als kerntaken heeft en de baas is van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Daarnaast reizen er vertegenwoordigers van de NGO Portagora en Vluchtelingenwerk Nederland mee. Zimako is vandaag onze contactpersoon in ‘de Jungle’.

‘De Jungle’ ligt er altijd al treurig bij , maar vandaag is dat helemaal erg. De regenbuien van de ochtend hebben de zandwegen veranderd in modderpaden, en de plastic zeilen die als luifel dienen van triplex ‘woningen’ hangen er half aan elkaar geknoopt bij.  Het is zaterdag en in ‘de Jungle’ krioelt het van de vrijwilligers, voornamelijk Engelsen. In de afgelopen jaren heeft ‘de Jungle’ zich meer en meer ontwikkeld tot een op zichzelf staande wijk, met alle voorzieningen van dien. Wel ééntje die je in de buitenwijk van een grote stad in een onderontwikkeld land kan vinden en die wij zouden labelen als sloppenwijk. Zimako lijkt dit anders te zien en ik merk steeds meer dat deze rasechte optimist naar de positieve dingen blijft kijken.

Dat respect komt niet voor niets

Zimako is gerespecteerd binnen ‘de Jungle’ en niet alleen door de Nigerianen. Hij wordt veel aangesproken door iedereen en altijd op een positieve manier. Hij staat niet stil en hij is altijd bezig. Dat respect komt niet voor niets, dat heeft hij verdiend in de relatief korte tijd dat hij hier zit. En niet alleen het respect, ook het vertrouwen van veel van de tijdelijke inwoners van ‘de Jungle’.

Toen Zimako begin 2015 uit een ander kamp verdreven werd door de overheid en in ‘de Jungle’ terecht kwam, besloot hij al snel dat er iets moest veranderen, ‘We kunnen niet op de overheid wachten, hier moeten we het zelf doen’, zegt hij in een interview met de BBC. Zimako die naar eigen zeggen thuis nooit een hamer in handen heeft gehad, besloot eigenhandig een school te bouwen. ‘Ik heb hier geleerd wat voor krachtige dingen je hiermee kan doen’, doelend op de hamer. ‘Mensen spreken hier veel verschillende talen, Frans kan een taal worden om samen te kunnen communiceren, een taal voor broederschap, daarom bouwde ik de school’.

Vertrouwen

Van april tot en met juli 2015 bouwde Zimako de school met materialen die hij links en rechts op het terrein kon vinden. Dit ging niet helemaal zonder slag of stoot. Zo ontstond er halverwege de bouw een groot gevecht tussen de Afghaanse en de Sudanese bewoners van het kamp. Tijdens deze gevechten roofden zij een groot deel van zijn bouwmateriaal om mee te vechten. Maar hij gaf de moed niet op en bouwde stug verder toen de rust in het kamp even was weergekeerd. In de maanden die volgden kreeg hij steeds meer hulp . Drie maanden na de start van de bouw kwamen in juli 2015 driehonderd mensen bijeen voor de officiële opening van zijn school.

‘Iedereen in het kamp vertrouwt me, ik heb het vertrouwen van de overheid niet nodig’, stelt Zimako in een BBC interview,  maar toch krijgt hij het vertrouwen van de overheid. Zo is hij in gesprek geweest met de Minister van Onderwijs en zijn de docenten op de school erkend door het Ministerie van Onderwijs. De school van Zimako is ook meer dan een taalinstituut. Dagelijks krijgen daar, met behulp van vrijwilligers, tussen de 20 en 50 volwassen en kinderen verschillende lessen. De school dient ook als verbinding met andere organisaties en zelfs met de overheid.

Zo hebben alle Islamitische verenigingen in het kamp, de katholieken, NGO’s en zelfs de politie een soort van convenant ondertekend die de school als een openbare plaats erkent. Tijdens de ontruiming van een deel van ‘de Jungle’ eerder dit jaar, is de school dan ook gespaard gebleven, deze staat nu bijna een kilometer verwijderd van waar de rest van ‘de Jungle’ doorgaat. ‘Als de overheid mij geheel zou vertrouwen en mij geld geeft, dan verander ik de hele jungle in 3 maanden’.

De anarchie

Helaas is de verbroedering die je in en rondom de school ziet, ver te zoeken in de rest van ‘de Jungle’. Onderlinge ruzies en confrontaties met de politie bepalen de orde van de dag. Traangas van de politie en steekpartijen zijn normale kost geworden. Veel van de mensen in ‘de Jungle’ zijn hier al maanden, soms jaren en dagelijks arriveren er meer mensen dan dat er vertrekken. Ruim 1000 kinderen leven in het kamp, naar schatting 800 kinderen zijn alleen en hebben geen toezicht.

Kinderen worden veelal aan hun lot overgelaten en links en rechts komen de verschrikkelijkste verhalen binnen. Kinderen die verkracht worden of zelfs vermist raken, kinderen die in de handen vallen van mensensmokkelaars of één van de drugsringen binnen het kamp. Marc Dullaert, voormalig kinderombudsman van Nederland die onlangs op bezoek was in het kamp, sprak in een uitzending van Kruispunt zijn zorgen uit. ‘Het zijn de poorten van de hel, een paar uur reizen van Nederland. Dit moeten we niet willen, dit moet worden opgelost voor die kinderen, dat is stap één, punt’.

Een school alleen is niet genoeg

Niet alleen de school houdt Zimako bezig. Zo heeft hij afgelopen jaar ook gevochten voor betere voorzieningen in het kamp en niet zonder succes. In samenwerking met een advocaat kreeg hij betere faciliteiten voor elkaar. Met name elektra en water.

Ook staat het volgende project alweer in de kinderschoenen, een wasserette. Zimako gelooft niet dat wanneer het kamp één dezer dagen ontruimd gaat worden, alle vluchtelingen ook daadwerkelijk verdwijnen. ‘Op dit moment zijn er geen voorzieningen voor mensen op het kamp om hun kleren te wassen. Als mensen straks verspreid door de omgeving op straat leven zal dit niet anders zijn’. Het begin van zijn wasserette is er al. Vlakbij het kamp heeft Zimako een ruimte weten te huren met behulp van giften uit Nederland. Van daaruit wil hij in de toekomst een wasdienst aanbieden aan de vluchtelingen in de regio.

London… Calling

Als we aan het einde van de middag met een groepje aan de rand van het kamp staan, zien we op nog geen 20 meter afstand van de politie tientallen mensen in kleine groepjes door een opening van een heg aan de overkant van de straat rennen. Alweer op weg om een ingang te vinden naar de met hekken omheinde snelwegen. In de hoop vandaag het geluk te hebben om een illegale lift te vinden richting hun droomland, Engeland.

Ook voor de mensen die niet naar Engeland willen is ‘de Jungle’ voor nu één van de weinige plekken die ze thuis kunnen noemen. De aanvraag voor asiel is in Frankrijk een traag proces en het kan maanden, zo niet langer, op zich laten wachten. Als wij wegrijden van het kamp valt de avond in. Later zal ik via Twitter vernemen dat er na ons vertrek opnieuw een urenlang durende vechtpartij is geweest tussen de politie en vluchtelingen. Voor nu kunnen de ruim 10.000 vluchtelingen in ‘de Jungle’ blijven, maar de onzekerheid over de aankomende ontruiming blijft.