Opinie: Nederland dodelijk onverantwoordelijk

Terwijl alle buurlanden van Venezuela alles op alles zetten om de vluchtelingenstroom onder controle te krijgen en de druk op het dictatoriale regime van Maduro op te voeren, moeten koste wat kost vluchtelingen worden gedeporteerd vanuit het Nederlandse Koninkrijk, met alle gevolgen van dien. Zelfs het maken van deals met internationaal gezochte criminelen wordt niet uit de weg gegaan. Afgelopen maanden deed ik in zowel Venezuela, als op Curaçao onderzoek naar deze humanitaire crisis en de dubieuze rol van Nederland in dit alles. Gezien het acute belang, hier vast een korte uiteenzetting. 

Vluchten om te overleven

Miljoenen Venezolanen ontvluchten hun dictatuur op zoek naar een beter leven. Honderdduizenden vluchten omdat er simpelweg geen voedsel is of medische hulp nodig hebben. Anderen vluchten, bang om gearresteerd te worden of erger. Duizenden lopen dagelijks de grenzen van Brazilië en Colombia over, enkelen nemen het risico om met gammele bootjes de eilanden van het Nederlandse Koninkrijk te bereiken. Wie geluk heeft kan daar in de schaduw van de toeristen in illegaliteit leven met de dagelijkse angst gearresteerd te worden, wie minder geluk heeft wordt nog voor aankomst opgepakt, gevangen gezet onder mensonwaardige omstandigheden, om daarna met alle risico’s van dien teruggestuurd te worden naar de dictatuur die ze ontvluchtten.

Een humanitaire crisis

De buurlanden van Venezuela, de EU, de Verenigde Naties, Amnesty en de UNHCR, iedereen behalve de dictatuur zelf erkent dat er een humanitaire crisis gaande is, een van de grootste die onze generatie kent. Het regime van ‘president’ Nicolás Maduro legt de schuld bij een economische oorlog die gevoerd zou worden tegen het land. Hij noemt de  vluchtelingencijfers ongeloofwaardig. Ondertussen zijn miljoenen Venezolanen gevlucht omdat overleven simpelweg onmogelijk is geworden; verwacht wordt dat de vluchtelingenstroom alleen maar zal toenemen. Het beetje eten dat er nog is, is onbetaalbaar, het merendeel van de ziekenhuizen is gesloten en medicijnen zijn zo goed als niet meer te krijgen. Kanker-, aids- en dialysepatiënten zijn ten dode opgeschreven.  

Verreweg de meesten vluchten naar de grootste buurlanden Brazilië en Colombia waar ze erkend worden als vluchteling; versoepelde visa-voorwaarden en een speciale status geven hun een mate van bescherming. Velen reizen, soms zelfs te voet, door naar Ecuador en Peru. De druk op de grensgebieden is groot en internationale hulp is pas sinds kort op gang gekomen.

Vluchten naar Curaçao

Anderen kiezen ervoor om vanuit het noorden van Venezuela met steeds gammeler wordende bootjes de eilanden van het Koninkrijk te bereiken. Waar ik vorig jaar voor 12 euro mee kon is de vraag vandaag de dag zo toegenomen dat de prijs is gestegen naar 300 dollar. Dagelijks vertrekken ’s nachts een of meerdere bootjes. Tussen de vijftien en dertig vluchtelingen worden tot vlak voor de kustlijn van Curaçao gevaren waar ze al zwemmend het eiland moeten bereiken. Onlangs sprak ik in Puerto Cumarebo met een aantal Venezolanen die op het punt stonden te vertrekken en vroeg hun wat ze verwachtten. Ze spraken over hun laatste kans. De overtocht van zeventig kilometer kan een gevaarlijke zijn, meerdere malen zijn er lichamen aangespoeld op Curaçao.

Direct gedeporteerd

Soms worden de bootjes al voor de kust onderschept door de kustwacht. Deze mensen worden direct gearresteerd en in bewaring gesteld in de gevangenis, van waaruit ze (soms al na een paar dagen) worden terug gedeporteerd naar de humanitaire crisis die ze ontvluchtten. De omstandigheden in de gevangenis zijn mensonwaardig. Diverse getuigenverklaringen en een onlangs uitgebracht rapport van Amnesty bevestigen het beeld van kleinering, mishandeling en de onmogelijkheid aanspraak op rechten te maken. Kinderen worden van ouders gescheiden en medische hulp wordt hun onthouden. Zowel Amnesty als de UNHCR hebben het Koninkrijk opgeroepen deze mensonwaardige behandeling te staken.

Illegaal ongedocumenteerden

Het merendeel van de vluchtelingen weet de eilanden wel te bereiken zonder onderschept te worden. Het koninkrijk erkent deze mensen echter niet als vluchtelingen maar verwijst naar hen als illegaal ongedocumenteerden. Deze mensen, naar schatting tussen de 10 en 15 duizend, leven illegaal op het eiland. Veelal leven zij ondergronds, bang om gearresteerd en gedeporteerd te worden, zonder kans aanspraak te maken op medische zorg of enige rechten. Veel vrouwen belanden in de prostitutie, naar schatting rond de tweeduizend. Met regelmaat doet de politie zoekacties rond het eiland waarbij soms tientallen vluchtelingen tegelijkertijd worden opgepakt.

Curaçao geeft aan geen capaciteit en financiële middelen te hebben om de Venezolanen op te vangen. Meerdere malen is ‘Den Haag’ om hulp gevraagd, maar daar wijzen de leiders naar de eigen verantwoordelijkheid van de eilanden. Wel heeft Nederland hulp toegezegd als het gaat om kennis rondom de immigratie- en naturalisatiedienst en hebben ze honderdduizend euro toegezegd voor verbouwingen aan de gevangenis. Afgelopen week is hier nog een toezegging bijgekomen van een kleine 150.000 euro voor het realiseren van een gesloten opvang voor vrouwen.

De duistere deal van Blok

in April dit jaar verscheen Minister Blok uit het niets op de Venezolaanse televisie, waar hij net in het geheim tijdens een onaangekondigd bezoek een deal had kunnen maken die resulteerde in de opheffing van de langdurige grensblokkade tussen Venezuela en de Nederlandse eilanden. Hij werd onder andere vergezeld door de in Amerika gezochte drugsbaron Tareck El Aissami. Later vernemen we dat Stef Blok achter de schermen bezig was geweest deze deal voor te bereiden en het staatsbezoek aan Colombia heeft gebruikt voor het afronden van deze overeenkomst.

Volle gevangenissen

Later zou de intentie van Blok in een interview met René Zwart duidelijk worden: ,”De gevolgen van de blokkade heb ik tijdens mijn bezoek zelf kunnen waarnemen. De eilanden hadden er echt heel veel last van. Ze zijn voor de import van levensmiddelen, vooral fruit en groente, afhankelijk van de import uit Venezuela. Daarnaast is er het probleem van mensen uit Venezuela die op zoek naar een beter bestaan naar de Caribische delen van het Koninkrijk komen. Daar hebben de eilanden geen ruimte voor. Het dreigde zulke grote aantallen te worden dat het ontwrichtend zou gaan werken. Het is dus van het grootste belang dat migranten die om economische redenen naar de eilanden komen kunnen worden teruggestuurd. Voor mij was de kern daarom de blokkade opgeheven te krijgen en daar heb ik mij, wetend hoe cruciaal het voor de eilanden is, voor ingezet.”

De omstreden consul van Aruba

De aanleiding van de blokkade zou in eerste instantie smokkel zijn. Echter speelde achter de schermen dat Nederland de benoeming van de nieuwe consul van Aruba, Carlos Mata Figueroa, blokkeerde. Nederland dreigde de aanstelling niet alleen te blokkeren omdat deze ex-militair geen enkele diplomatieke ervaring heeft, maar ook omdat bekend is dat hij banden zou hebben met het Kartel de los Soles en hij er ook van wordt verdacht verantwoordelijk te zijn voor het opdracht geven tot moord. Hij kwam in opspraak nadat hij, toen hij gouverneur was, opdracht gaf aan Tupamaros om medewerkers van zijn tegenkandidaat aan te vallen. Tijdens de persconferentie van Blok en Aissami werd duidelijk dat Nederland de aanstelling niet meer zou blokkeren en daags na de deal is Carlos Mata Figueroa aangesteld als consul van Aruba.

Maikel Moreno

Verschillende landen waaronder ook Nederland (via de EU) hebben de meeste kopstukken van het regime op de sanctielijst geplaatst. Waaronder Maikel Moreno, welke bij totaal 42 landen op de sanctielijst verschijnt. Maikel Moreno is de voorzitter van het door Maduro opgerichte nieuwe hoger gerechtshof en wordt naast het medeverantwoordelijk zijn voor het schenden van de rechten van de mens ook verdacht van moord op een tiener, waarvoor hij in 1989 gearresteerd werd. Weken na het tekenen van de deal met minister Blok verschijnt de door Nederland gesanctioneerde Moreno in het internationale strafhof in Den Haag. Uit de beantwoording van Kamervragen blijkt dat Nederland zich speciaal heeft moeten inzetten om de sancties uit de weg te gaan om dit bezoek mogelijk te maken.

Standrechtelijke executies

Verschillende organisaties stellen vast dat de rechten van de mens worden geschonden. Honderden mensen vonden tijdens protesten de dood, duizenden werden gearresteerd. Onlangs bracht Amnesty een rapport naar buiten waarin vastgesteld is dat er in de afgelopen jaren ruim achtduizend Venezolanen standrechtelijk zijn geëxecuteerd.

Direct na het tekenen van de deal is het Koninkrijk verder gegaan met het deporteren van Venezolaanse vluchtelingen. De fruitbootjes, die volgens Blok een belangrijke reden voor de deal waren, hebben nog maanden op zich laten wachten en zijn hun vaste plaats op de kade van Curaçao (tijdelijk) kwijtgeraakt.

Mijn gedachten

Tijdens mijn laatste, drie maanden durende, onderzoek ben ik op zoek gegaan naar recentelijk door het Koninkrijk gedeporteerde Venezolanen. Een enkeling had besloten te vluchten naar een ander buurland, anderen stonden op het punt een nieuwe poging te wagen de eilanden te bereiken, maar van een aantal is het spoor na deportatie duister. De families die ik gesproken heb zijn radeloos en vrezen hun kind misschien nooit meer terug te zien. In een uitzending bij” Echte Jan!” van afgelopen week spreek ook ik mijn angst uit over het lot van de vermiste gedeporteerde vluchtelingen. Ook wordt tijdens mijn onderzoek duidelijk dat een asielprocedure wel bestaat op Curaçao, echter ontoegankelijk is. In een verborgen camera-actie wordt duidelijk hoe mensen van het kastje naar de muur worden gestuurd en uiteindelijk nooit de mogelijkheid krijgen aangeboden tot een asielprocedure.

Willens en wetens medeplichtig

De aanbevelingen in het rapport van Amnesty – waaronder een tijdelijke stop op het deporteren van vluchtelingen – zijn afgelopen week door Curaçao naast zich neergelegd. Curaçao en ook Nederland blijven de vluchtelingen bestempelen als illegaal ongedocumenteerden die met een economische reden naar het eiland komen. Ik zie het anders: het zijn geen economische vluchtelingen, maar er zijn economische redenen om ze niet als vluchteling te zien. En met die gedachte, wetende wat er in Venezuela gaande is, op de hoogte zijnde van adviezen en rapporten van verschillende organisaties, wetende dat politieke opponenten en kritiek tegen het regime van Maduro kan leiden tot gevangenneming of standrechtelijke executie, wetende dat er op grote schaal mensen overlijden door tekorten aan voedsel en medicijnen. Dit alles wetende, toch mensen zonder enige procedure van dien simpelweg terugsturen, maakt je medeplichtig aan hun lot.