Van niets naar iets (3): Je kunt beter in een gevangenis zitten

Het is nog vroeg als ik het Waterland ziekenhuis binnenloop. De dame bij de receptie knikt met herkenning en begrip. Sommige mensen in het ziekenhuis zullen intussen misschien denken dat ik er werk, maar de dame bij de receptie kent mijn situatie wel. Het ziekenhuis is zo’n beetje de enige plek waar je op zondag vroeg in de ochtend nog droog en warm kan zitten als dakloze. De dagopvang is dicht en de bibliotheek is alleen maar voor een paar uurtjes in de middag open.

Geert zit al op me te wachten. Met een kruiswoordpuzzel voor zich, zoals ik intussen gewend ben van hem. Onze stamtafel in het ziekenhuis is verplaatst. Voor de kerst zijn er een paar dagen achter elkaar optredens in de hal van het ziekenhuis. Er staat ook een vleugel in de hal van het ziekenhuis, ik wacht nog op de dag dat er – uit het niets – zoals ook soms op het Amsterdam CS gebeurt, een getalenteerde speler tevoorschijn komt en de sterren van de hemel speelt. Tot op heden hebben we het moeten doen met een ietwat minder getalenteerde speler. Maar, we mogen niet klagen. We zitten hier elke dag warm en droog en rond 9:30 komen dagelijks de vrijwilligers met de koffiewagen langsrijdend, om ons te voorzien van een bakje koffie en de vraag hoe het met ons is.

Elke dag zit Geert minimaal twee uur op de fiets. Een uur om hier te komen en een uur om ‘s avonds laat terug te fietsen naar zijn slaapplek in een bedrijfspand waar hij toevallig de sleutel nog van heeft. Daar sneakt hij ‘s avonds laat, wanneer iedereen weg is, naar binnen om op de vloer te slapen. Hij is niet meer welkom in de nachtopvang vanwege zijn grote mond, en sindsdien is hij verstoten van de maatschappelijke opvang in de regio.

Complotdenken op de daklozenopvang

‘Het is wachten tot de economie weer aantrekt, dan ben ik zo weer de oude,’ zegt Geert – bijna vol overtuiging – tegen me. Hij is geen echte Purmerender, maar is hier tijdelijk bewoner omdat zijn gemeente niet bij de 43 gemeenten in Nederland hoort die de verantwoordelijkheid voor maatschappelijk opvang heeft. Purmerend heeft dit wel. Hij zegt zijn leven lang te hebben gewerkt, dag in dag uit, tot de crisis kwam. De bouwsector ging op zijn gat. Tegenwoordig vult hij zijn dagen met het – al piekerend over het dagelijkse leven – doen van krantenpuzzels. Hij spreekt me regelmatig aan om zijn gal over de gemeente en instanties te spuien, als een ware complotdenker schept hij zijn visie over hoe iedereen tegen hem is.

Ook over mij gaan de complot-achtige geruchten in de daklozenopvang. Men zegt dat ik ben ingehuurd door het Noord-Hollands dagblad, en andere krant, misschien wel een TV programma, om hierover te schrijven. Maar het zou ook de politie kunnen zijn, of een organisatie van de opvang zelf. Via via heb ik vernomen dat ik weleens de nieuwe minister president kunnen worden.

Alles met een paar korreltjes zout nemen, dat is wel iets wat ik snel geleerd heb hier. Maar ik kan hun frustraties begrijpen: voor mij liepen in tegenstelling tot mijn lotgenoten veel dingen heel soepel. Mijn inschrijving in de gemeente Purmerend was in enkele dagen geregeld, mijn bijstand stond een dag na goedkeuring op mijn rekening en met terugwerkende kracht was mijn zorgverzekering ook in no-time gefixed. Waarom ging het bij mij toch allemaal zo verdomde makkelijk terwijl mensen met soortgelijke problemen maanden of zelfs jaren in de weer zijn?

Daklozen leveren geld op

De nachtopvang in Purmerend is niets meer dan een dak boven je hoofd. Begrijp me niet verkeerd: het is een dak boven mijn hoofd waar ik elke dag dankbaar voor ben, maar in termen van begeleiding hoef je er niets van te verwachten. Wie denkt dat hulp direct geboden wordt heeft het mis. Ik zit hier nu een paar weken, maar heb pas eind volgende maand mijn eerste intake gesprek. Wie hulp nodig heeft moet naast geduld ook de kracht hebben om niet verder in verval te raken.

Pro-actief zou ik wat hulp kunnen vinden bij bijvoorbeeld stichting Brijder, die helpen je wel, ook al heb ik geen verslaving. Vanuit het Maatschappelijk opvangcentrum Purmerend kreeg ik tot nog toe alleen een telefoontje dat ik op de nominatie stond om een paar nachten geen bed meer te hebben, omdat er meer aanvragen waren dan bedden en dat ik een afspraak voor een intake gesprek had op 28 januari. Twee maanden waarin ik ben aangewezen op eigen wilskracht en initiatief. Hoewel ik die nog wel in me heb, zie ik genoeg mensen om me heen die wel een steuntje in de rug kunnen gebruiken.

De reguliere opvang van een dakloze is duur. Als je na soms wel 10 maanden wachten in Purmerend in aanmerking komt voor een kamertje waar je dan weer maximaal 8 maanden mag zitten, betaal je daar rond de 400 euro voor. Recht op huursubsidie heb je niet. Een jongen hier die een universitaire graad heeft vertelde dat hij 45 euro overhoudt per maand als hij een kamer zou aannemen. Naast de huur moet hij namelijk zijn schulden afbetalen en zijn verzekering betalen. Dus is voor hem de noodopvang nog steeds de betere oplossing, want die is maar 150 euro per maand. Het punt is alleen: als je de tijdelijke kamer weigert, heb je geen recht meer op noodopvang.

Het Opvangcentrum in Purmerend ontvangt ook subsidie, naast het geld dat ze krijgen van de kamerverhuur. In 2015 was dit ruim 1.1 miljoen euro vanuit de gemeente. De huurlasten van de panden zijn laag of nihil, zo is de nachtopvang waar ik verblijf een slooppand van de gemeente en heeft de stichting voor de verbouwing van het pand onlangs nog ruim 90.000 boven de normale subsidie gekregen. Ook de Brijder kreeg onlangs bijna 175.000 euro extra om de dagopvang een paar uur per dag extra open te houden voor het aankomende jaar.

Er gaat veel geld om in de business van de daklozenopvang. Maar mij is het niet duidelijk waar dat geld naartoe gaat.

Het ziekenhuis

Terwijl ik met de uitgezette mede-dakloze Geert praat aan de stamtafel van ons ziekenhuis denk ik aan een andere nachtopvang gebruiker die een paar verdiepingen hoger in een ziekenhuisbed ligt. Eerder was hij weggestuurd omdat hij geen verzekering had. Daarna werd – wat hij ook had – zo ernstig dat hij op de Intensive Care terechtkwam. Intussen wordt hij geholpen, ook al weten ze nog steeds niet wat er met hem is. Maar het was dus bijna echt mis gegaan omdat hij geen verzekering had. Ooit geprobeerd een verzekering af te sluiten als je geen vast adres of inkomen hebt?

Terwijl hij doorgaat met zijn krantenpuzzel praat Geert verder: ‘Weet je Michel? In Nederland kun je beter in de bak zitten dan dakloos zijn. Dan weet je tenminste zeker dat je een maaltijd hebt, een bed hebt om op te slapen en recht op medisch zorg. Ja Michel, je kunt beter in een gevangenis zitten.’

En als ik een zware dag achter de rug heb en bijna alle moed aan het verliezen ben, zou ik hem nog gelijk geven ook.