Nadat we om 8:00 ’s ochtends de nachtopvang zijn uitgezet staan we voor de DEEN supermarkt te praten. Het koffiezetapparaat in de supermarkt doet het, na een dagenlang defect weer, en de croissantjes zijn in de aanbieding. Het is koud buiten en de aankomende uren kunnen we nog nergens heen waar het warmer is. We praten wat, vooral over het leven.
Afspreken met ‘vrienden’
Wouter is net 18 geworden en woont sinds vier maanden in de nachtopvang. Hij heeft zich aangemeld voor het project Casa24, een jongerenproject van het Algemeen opvangcentrum Purmerend. De wachttijd is echter lang; het kan van 6 tot 10 maanden duren. Tot die tijd slaapt hij ’s avonds in de nachtopvang en zwerft hij overdag over straat of spreekt hij af met ‘vrienden’.
Wouter is opgegroeid in een pleeggezin, waar hij voor zijn vertrek 8 jaar is opgevoed. ‘Van de week stond ik hier ook voor de DEEN en kwam mijn pleegmoeder opeens voorbij, maar ik denk dat ze me gelukkig niet gezien heeft, ik wil ook niet dat ze me zo ziet.’ Terwijl Wouter zijn telefoon doorzoekt naar een oude foto van zichzelf vertelt hij dat hij vroeger ‘veel breder en gezetter was. Het blowen heeft hem doen afvallen.
Hij valt een beetje tussen wal een schip. Omdat hij 18 is geworden kunnen sommige instanties hem niet meer helpen, en omdat hij nog maar 18 is kunnen andere instanties hem niet helpen.
Wouters hoop is gevestigd op Casa24, een begeleid wonen project van het opvangcentrum Purmerend, die ook de nachtopvang beheert. Het project is voor jongeren tussen de 18 en 25 jaar, en bestaat sinds 2012. In maximaal 18 maanden krijgen deze jongeren de mogelijkheid om hun plekje in de maatschappij terug te vinden. Maar als ik een evaluatie uit 2012 lees dan vraag ik me wel af wat voor jongeren hier hulp kunnen verwachten. Zo zijn een aantal van de intake criteria van Casa24 dat je geen psychiatrische problematiek mag hebben die gedragsproblemen veroorzaken, geen verslaving, een sterke motivatie hebt en beschikt over een normaal IQ. Het lijkt daarmee een beetje alsof ze hun doelgroep voorbijschieten, aangezien jongeren met die beschrijving meestal ook niet dakloos zijn. Bovendien heeft Casa24 net als de reguliere opvang van de AOP lange wachttijden. Zo zou het zomaar 10 maanden kunnen duren voordat er een kamertje voor Wouter is.
Hij staat niet alleen.
Wouter staat niet alleen. Zo stelt Gert-Jan Schipper van Clup Welzijn Purmerend dat volgens hun tellingen er naast de daklozen die gebruik maken van de nachtopvang en de bekenden van GGD, GGZ en/of politie, er ongeveer 30 jongeren van tussen de 18 en 27 komen. Zij hebben geen vaste verblijfplaats in Purmerend.
Momenteel ontvangt Wouter een bijstand vanuit de gemeente. In het geval van Wouter is dit 236 euro per maand, maar hier is nog niets van betaald. Na betaling van de nachtopvang (5 euro per nacht) houdt Wouter ongeveer 90 euro over om van te leven, maar dan komt de ziekenkostenpremie die hij niet betalen kan.
‘Bij de opvang hebben ze me wel geholpen met inschrijven bij de gemeente, de eerste maand ofzo stond ik nergens meer ingeschreven.’ Wouter schijnt er niet heel erg mee te zitten dat hij niet verzekerd is. Misschien weet hij ook gewoon niet beter.
Ik kan ook lassen
Wouter wijst naar een vrachtwagen die naast de supermarkt staat. ‘Dat zou ik wel gaaf vinden, Michel. Op zo een vrachtwagen werken. Lekker reizen, naar het buitenland’. Wouter is nooit doorgegaan met studeren. Hij houdt ook niet zo van studeren, zegt hij, ‘misschien 1 dag in de week, maar liever niet. Weet je Michel, ik kan ook lassen, ik ben alleen niet gekomen voor het examen’
Ik merk in de afgelopen weken dat Wouter makkelijk beïnvloedbaar is door zijn omgeving, en vraag me dan ook met regelmaat af of dit wel de juiste omgeving is voor de iets wat rebelse jongen. Begrijp me niet verkeerd: de nachtopvang is überhaupt geen goede omgeving voor iemand, maar laat staan iemand die net volwassen geworden is. Waar hij enerzijds met respect kijkt naar bijvoorbeeld ouderen en zijn pleegouders, heeft hij anderzijds schijt aan de maatschappij.
‘Ik moest bij mijn (pleeg)ouders om 21:00 binnen zijn. Ik bedoel ik snap het wel, als het donker wordt kun je het beste binnen zijn, s’avond komen de ratten naar buiten, maar ik wou soms ook gewoon een jointje roken en bij mijn vrienden zijn, dat kon ik daar niet, nu is dat makkelijk.’ Als ik Wouter op een later tijdstip vraag waar hij het meeste spijt van heeft in zijn leven dan is het toch de keuze die hij gemaakt heeft om bij zijn pleegouders weg te gaan. Hij is niet meer bij ze langs geweest sinds hij bij ons in de nachtopvang zit.
Geen regiobinding
Dakloos zijn begon voor Wouter niet in Purmerend. Hij is hier terecht gekomen via een doorverwijzing van een inloophuis in Amsterdam. ‘Ik kon in Amsterdam geen hulp krijgen, ik had geen binding met de regio, zeiden ze.’
Purmerend en Zaandam hebben een kernregiofunctie en dragen samen de zorg voor de gemeentes in de regio wat betreft de opvang van daklozen. Mocht je dus in Volendam of Edam dakloos worden dan kom je ook in Purmerend terecht. Elke gemeente heeft een eigen aanpak voor de opvang van daklozen, zo kiest Haarlem voor beleid met meer begeleiding en ruimere openingstijden en kiest Purmerend duidelijk voor de je-zoekt-het-zelf-maar-uit-mentaliteit.
Wouter leeft het grootste deel van zijn dag op straat. Hij hangt met vrienden, rookt een jointje en rijdt bewonderenswaardig regelmatig op een nieuwe fiets, waarvan de oorsprong onduidelijk is. Het gebrek aan begeleiding en de hoogte van de bijstand helpen hem in mijn ogen ook niet verder. De bijstand van 236 euro is te weinig om al zijn vaste laste te betalen. Een echt toekomstplan heeft Wouter nog niet, maar wensen wel. ‘Zou jij kinderen willen? Ik wel hoor, twee, het liefst jongens,’ zegt hij op een dag tegen me.
Dan wordt hij crimineel
De oudste ex-dakloze in mijn nieuwe kennissenkring zegt dat 10 maanden wachttijd voor Wouter zal betekenen dat hij crimineel wordt. Onze ‘opa’ heeft het vaak genoeg gezien. Wouter staat alleen op de wereld. Maar er lijkt verder niemand te zijn die het echt op zal vallen als Wouter zou besluiten een andere koers te kiezen in zijn leven voordat hij welkom is bij Casa24, de vraag is dan alleen wat het de maatschappij dan uiteindelijk zou gaan kosten, en wat dit voor de toekomst van – de tot nu toe nog redelijk onschuldige – Wouter zal gaan betekenen.
Nederland telt naar schatting 9000 zwerfjongeren. Volgens de Wmo-afspraken zijn gemeentes verantwoordelijk voor de stabiele maatschappelijke opvang van zwerfjongeren. Persoonlijk denk ik dat het plaatsen van Wouter in een nachtopvang om hem daarnaast geen begeleiding te bieden niet valt onder stabiele maatschappelijke opvang. Ik vraag me af of ze daar in de politiek ook zo over denken.
Nederlands 
العربية 
English 
Español 
简体中文 
Deutsch 
Русский