Auteur: Michel Baljet

Vandaag had ik mijn debuut column voor het programma Purplus van RTV Purmerend. Deze ging als volgt

Achter gesloten deuren: Terwijl de bijna 70-jarige, kind-meppende opa Ed doorpraat over zijn leven, denk ik aan Sonja. Mijn prachtige ex-vriendin met Oost-Europese roots uit 2006. Ze sloeg maar door toen ik op de grond lag bij het tankstation vlak bij ons huis, onbeweeglijk lag ik daar. Ik verdedigde, dat wel, maar gaf haar meer dan genoeg ruimte om door te gaan met het uiten van haar emotie. De politie kwam, en bijna werd Sonja ambtshalve meegenomen. Ik probeerde uit te leggen dat ik er samen met Sonja wel uit zou komen, dat we het beste naar huis konden gaan. Het was niet de eerste keer. Gek hoe lang ik dat heb kunnen accepteren. Liefde maakt blind.

Opa Ed vervolgt zijn verhaal en praat -alsof het gisteren was- over zijn tijd in het leger, zijn autorijscholen en zijn prachtige ex-vrouw die hij liefkozend ‘mijn M’ noemt. Met vlagen komen de soms haast oncontroleerbare emoties bij hem los als hij praat over de laatste 15 jaar van zijn leven.

‘Alleen al in 2015 heb ik 26 keer aangifte gedaan bij de politie Michel. Kijk maar.’ ‘En ze doen helemaal niets!’ buldert Ed tegen me met een steeds roder worden gezicht. Voor ons liggen stapels met papieren en op de achtergrond spelen geluidsopnames van telefoongesprekken en bijeenkomsten die Ed stiekem opgenomen heeft in de afgelopen jaren.

Ed woont momenteel op een kamertje in het Jaap van Praaghuis, maar heeft een probleem in zijn voormalige thuissituatie. Volgens Ed worden hij en zijn vrouw thuis geterroriseerd door hun kinderen. Zijn kleinkind, zegt Ed -met tranen in zijn ogen- is regelmatig bont en blauw geslagen door zijn zoon. Vaak kwam de politie aan de deur, maar actie ondernemen doen ze niet. ‘Ik kan het niet meer aanzien Michel.’

Naar eigen zeggen doet de politie niets met Ed’s 26 aangiftes. Ook het Veiligheidshuis en vele andere instanties lijken aan de kant te staan toekijken hoe de boel explodeert. Ondertussen wordt Ed steeds radelozer. Zijn constante roep om aandacht, en de manier waarop Ed dit brengt, helpen niet. Het gemeentehuis van Purmerend is officieel verboden gebied voor opa Ed en ook in het politiebureau is hij tijden niet meer welkom geweest.

‘Luister dan!’ Ed laat mij een van zijn geluidsopnames horen waarop een politieagent hem gelijk geeft dat Ed zelf het probleem oplost. Het was nog maar vorig jaar dat Opa Ed voor zijn gevoel het heft in eigen handen moest nemen. ‘Mijn vrouw werd gestoken met een mes Michel, door haar zoon! Ik was een beest Michel, ik was een beest… ik schaam me kapot.’ Het duurde maar een paar minuten, maar in die paar minuten dat Ed zijn controle verloor, pakte hij zijn zoon zo hard aan dat deze met meerdere botbreuken afgevoerd moest worden naar het ziekenhuis.

Dit verhaal staat niet op zichzelf. Bijna de helft van iedereen tussen de 18 en 70 jaar krijgt wel eens te maken met huiselijk geweld. Jaarlijks creëren 100.000 daders, 200.000 slachtoffers als het gaat om zwaarder huiselijk geweld. In maar 12% van de gevallen leidt dit tot een arrestatie. Kindermishandeling komt in Nederland meer dan 119.000 keer per jaar voor.

Wat er ook daadwerkelijk gebeurd is achter de gesloten deuren bij Ed thuis, is irrelevant als je je bedenkt dat het probleem niet opgelost wordt. En als er eerder misschien al een probleem was in de huizen van opa Ed, dan is er nu een nieuwe bij gekomen. De radeloze Ed kookt, en er is niet veel voor nodig om dit korte lontje te laten exploderen. En als voor die tijd instanties niet hebben ingegrepen, dan vrees niet ik alleen, maar ook de dader zelf, dat de kans bestaat dat we over een paar maanden in de krant moeten lezen hoe een gezinsdrama had kunnen worden voorkomen, want “het was een bij instanties bekend probleemgezin”.

We moeten niet stilstaan bij huiselijk geweld, maar we moeten er wat aan doen. De gedachte dat er honderden gezinnen in onze regio in angst en geweld moeten leven, zou onacceptabel moeten zijn.

Voor RTV Purmerend: Hier terug te kijken vanaf 13:30

‘Naar mijn bescheiden mening de wereld op z’n kop, er zijn niet te weinig bedden maar teveel daklozen!!, dat zei de fractievoorzitter van de VVD Purmerend Jan Peter Dompeling afgelopen week op Twitter n.a.v. een artikel uit het Noord Hollands Dagblad met de titel ’Beddentekort in nachtopvang Purmerend zorgwekkend’. In dat artikel stelt de directeur van de maatschappelijke opvangcentrum Purmerend, Niels Kentie, met krokodillentranen dat er meer ruimte nodig zou zijn voor de opvang van daklozen, maar deze niet te vinden is. ‘ We doen wat we kunnen, maar het is zorgwekkend.’’

Een gemeente die als afwijscriteria voor een dak-boven-je-hoofd-urgentieaanvraag met dik gedrukte letters op de website schrijft dat dakloos zijn geen geldige criteria is voor zo een dak-boven-je-hoofd-urgentie dat is de wereld op zijn kop meneer Dompeling, maar dat is mijn bescheiden mening.

Het opvangcentrum Purmerend ontvangt 1.7 miljoen euro per jaar voor opvang van tijdelijk-kwetsbare-burgers, 1.3 miljoen vanuit de gemeente en ruim 350 duizend vanuit de eigen bijdragen van cliënten. Simpel vertaalt een ruime 1000 euro p.p.p.m.

Het resultaat van deze flinke investering vanuit de gemeente is dat er te weinig bedden zijn voor noodopvang waardoor de dakloze niet elke dag, tussen 21:00 en 8:00 een dak boven zijn hoofd hoeft te verwachten, het resultaat van deze flinke investering is dat er wachtlijsten zijn van 10 maanden voor een regulier begeleid woning en het resultaat van deze flinke investering is dat er een wachttijd is van twee maanden voor een eerste intake gesprek om te bepalen of je überhaupt op een wachtlijst mag komen te staan. Want, wethouder Nijenhuis, die overzichten van wachtlijsten die maandelijks in uw inbox komen zijn puur en alleen van hen die de zware beproeving hebben doorstaan om door de intake heen te komen.

‘Eigen volk eerst’ werd er geroepen in de raad toen ze zich in het nauw gedreven voelde tijdens een vluchtelingendebat eind vorig jaar, gelijk daarna spendeerde de raad zo ook bijna 2 ton extra aan daklozen. Aan de dagopvang wel te verstaan. We kunnen nu vier uur langer koffie drinken per dag, dit bakje koffie kost de belasting betaler dan wel 168 euro per uur. Een duur bakje excuus-koffie wat in mijn ogen ook besteed had kunnen worden aan echte hulp. Maar daarvoor is een wil en een visie nodig, en dat beste mensen, is onbetaalbaar. De sobere-bed-bad-brood gedachte van wethouder Nijenhuis kost meer.

Niet alleen bij mij maar bij meerdere collega’s en instanties gaan 7 januari de alarmbellen af. Reden daarvoor is een filmpje dat online verschijnt, waarin Stefan Huijboom angstig vertelt bang te zijn gearresteerd te worden omdat hij een aantal dagen daarvoor vragen over de Hezbollah had gesteld aan het Ministerie van Defensie in Beiroet. En inderdaad: hij wordt gearresteerd. Achter de schermen beginnen een handvol collega’s en instanties met een reddingsplan, maar de reden van Stefans arrestatie blijkt later totaal niets met journalistiek te maken te hebben.

Vast in een Libanese cel
Stefan en ik zitten in een cafeetje vlak bij de wallen in Amsterdam, hij ziet er vermoeid, verward en angstig uit. De avond ervoor is Stefan geland op Schiphol nadat hij zeven dagen vast heeft gezeten in een Libanese cel. ‘Michel, je gelooft niet hoe het er daar aan toe gaat. Er zijn twee keer meer gevangenen dan bedden en ze proppen je met dertig man in een kleine kooi. Er wordt geschreeuwd, het was angstig.’

Terwijl Stefan zijn verhaal doet, denk ik dat hij van geluk mag spreken. Voor hetzelfde geld of iets minder hadden ze hem daar vastgehouden voor langere tijd. Op een of andere manier is hij de dans (weer) ontsprongen, al is de kans groot dat de prijs voor zijn eerdere leugens hem achteraf alsnog duur komt te staan.

Persona non grata
Een paar weken eerder vertrok Stefan naar Libanon, het land waar hij nu voor de rest van zijn leven persona non grata zal zijn. Hij was Kiev en Moskou, van waaruit hij als correspondent voor onder andere Reporters Online en Geenstijl schrijft, even zat en was op zoek naar een nieuwe uitdaging. Snel na aankomst in Beiroet begint Stefan de pen weer op te pakken om te schrijven. Kritisch als altijd, maar in een land dat hij niet kent, met een taal die hij niet spreekt.

Michel, ik zit in de shit
Op 7 januari krijg ik een berichtje van Stefan via Facebook ‘Michel, ben in Beiroet en ik zit in de shit. Hotelkamer vanochtend door politie doorzocht. Waarom weet ik niet. Misschien afgeluisterd. Heb een week of wat geleden vragen gesteld aan het Ministerie van Defensie over buitenlanders die aan zijde Hezbollah vechten.‘ Ik adviseer hem naar de ambassade te gaan en een paar collega’s in te lichten. Later die dag meldt hij dat de ambassade, waar hij een afspraak heeft gemaakt, een uur van te voren af heeft gezegd. ‘Ambassade belt. Mijn zaak heeft geen prioriteit, dus kom morgen maar terug. Wtf!!!’

De volgende dag om 9:00 moet Stefan zich melden bij de politie. ‘s Avonds vraagt Stefan mij nog zijn Facebook-bericht te delen, waarin hij de wereld vertelt dat hij bang is dat hij door het stellen van kritische vragen gevolgd is en bang is gearresteerd te worden.

Onder de radar
De volgende ochtend gaat Stefan naar de politie, in een reactie op een openbaar Facebook-bericht laat hij nog weten dat zijn afspraak van 9:00 verplaatst is naar 11:00 ‘Wat een vreselijk apenland is dit zeg, “kom maar terug om 11 uur”.’ Daarna is het stil. Zowel openbaar als privé reageert hij niet meer op berichten. Achter de schermen beginnen de raderen in beweging te komen. De ambassade, het Ministerie van Buitenlandse Zaken, de Nederlandse Vereniging van Journalisten en collega’s beginnen zich te ontfermen over het lot van Stefan. Mondjesmaat komt er informatie binnen, chatgroepjes worden opgericht en andere journalisten – waarvan sommigen in de regio zitten – vragen via privéberichtjes of ze nog wat kunnen doen. Op Twitter blijft het ijzig stil, en alles blijft onder de radar.

De dagen daarna wordt het voor buitenstaanders meer en meer verwarrend, er doen verhalen over spionage de ronde en ook de geaardheid van Stefan is reden voor bezorgdheid. Even begint het voor mij erop te lijken dat de online stilte rondom zijn arrestatie bedoeld is om de kans op een diplomatieke oplossing te vergroten. Via een van zijn opdrachtgevers in Nederland begrijp ik dat ze er serieus mee bezig zijn, ‘Verder houden we radiostilte aan.’ Ik besluit afstand te nemen.

Dit heeft niets met journalistiek te maken
De dagen daarop blijft het stil online, ook op de accounts van Stefan beginnen meer en meer betrokken collega’s zich van de zaak te distantiëren. ‘Dit heeft niets met journalistiek te maken’, en ook zijn moeder, met wie hij een slecht contact onderhoudt, uit zich op Facebook. ‘Ik weet het wel, maar ik mag niets zeggen.’ Privé krijg ik van zijn moeder een bericht. ‘Het is te erg moet het zelf nog verwerken. Vind het fijn dat jullie bezig zijn met hem, maar een ding hij liegt over alles. Doei’

De leugens
Terwijl Stefan een slok van zijn chocomel neemt kijkt hij naar buiten, in het cafeetje vlakbij de wallen in Amsterdam komen wat nieuwe mensen binnen. ’Het was zo enorm duur Michel, niet normaal. Ik kwam erachter dat het niet meer lang zou duren voor ik geen cent meer zou hebben. In het hostel waar ik verbleef stond een kluisje open, daarin lag een portemonnee van iemand anders, ik heb toen foto’s gemaakt van zijn creditcard. Toen ik uiteindelijk echt blut was heb ik die creditcard gegevens gebruikt om voor een hotel te betalen. Dat ging twee keer goed, de derde keer werkte hij niet meer.’ Het ging in totaal om 800 dollar. ‘Ik wist dat het fout was en dat de politie achter me aan zat. Mensen van het hostel en de creditcard-eigenaar begonnen me toe te voegen op Facebook, dat zei me genoeg. Ik dacht, als ik het op journalistiek gooi, dan krijg ik misschien makkelijker hulp om het land uit te komen, ik was wanhopig Michel. Toen heb ik jou ook benaderd, en heb ik later op Facebook een filmpje verspreid dat ik bang was dat ik na het stellen van vragen gevolgd werd door de politie en dat ze mijn hotelkamer doorzocht hadden.’ In werkelijkheid, blijkt later, liep Stefan nog vrij rond op het moment dat wij dachten dat hij gearresteerd was. ‘Ik had mijn Facebook uitgezet voor een dag.’ Later, wanneer Stefan wel gearresteerd is, weten de meeste mensen nog niets van wat er echt gebeurd is.

Schaamte
Ik schaam me kapot, zegt Stefan starend naar de tafel. ‘Wat heb ik gedaan?’ Veel collega’s zijn boos op me en wat gaan opdrachtgevers zeggen? De Nederlandse Vereniging van Journalisten wil niets meer met me te maken hebben.’

De 800 dollar die Stefan van de creditcard had laten afschrijven is volgens Stefan, onder toeziend oog van de Nederlandse ambassade terugbetaald door een Nederlander die in Beiroet was, de reis terug naar Nederland is betaald door een opdrachtgever.

‘Ik schaam me enorm tegenover collega’s die zich voor me hebben ingezet. Enkelen hebben laten weten er nog niets voor te voelen om met me om de tafel te zitten. Het moet ze nog bezinken. Dat terwijl ik juist heel graag erover wil praten. Het is nu een last die ik met me mee ga dragen naar Oekraïne.’

‘Ik zag geen uitweg Michel, ik dacht dat dit mijn enige optie was om het land uit te komen..’

Nadat we om 8:00 ’s ochtends de nachtopvang zijn uitgezet staan we voor de DEEN supermarkt te praten. Het koffiezetapparaat in de supermarkt doet het, na een dagenlang defect weer, en de croissantjes zijn in de aanbieding. Het is koud buiten en de aankomende uren kunnen we nog nergens heen waar het warmer is. We praten wat, vooral over het leven.

Afspreken met ‘vrienden’

Wouter is net 18 geworden en woont sinds vier maanden in de nachtopvang. Hij heeft zich aangemeld voor het project Casa24, een jongerenproject van het Algemeen opvangcentrum Purmerend. De wachttijd is echter lang; het kan van 6 tot 10 maanden duren. Tot die tijd slaapt hij ’s avonds in de nachtopvang en zwerft hij overdag over straat of spreekt hij af met ‘vrienden’.

Wouter is opgegroeid in een pleeggezin, waar hij voor zijn vertrek 8 jaar is opgevoed. ‘Van de week stond ik hier ook voor de DEEN en kwam mijn pleegmoeder opeens voorbij, maar ik denk dat ze me gelukkig niet gezien heeft, ik wil ook niet dat ze me zo ziet.’ Terwijl Wouter zijn telefoon doorzoekt naar een oude foto van zichzelf vertelt hij dat hij vroeger ‘veel breder en gezetter was. Het blowen heeft hem doen afvallen.

Hij valt een beetje tussen wal een schip. Omdat hij 18 is geworden kunnen sommige instanties hem niet meer helpen, en omdat hij nog maar 18 is kunnen andere instanties hem niet helpen.

Wouters hoop is gevestigd op Casa24, een begeleid wonen project van het opvangcentrum Purmerend, die ook de nachtopvang beheert. Het project is voor jongeren tussen de 18 en 25 jaar, en bestaat sinds 2012. In maximaal 18 maanden krijgen deze jongeren de mogelijkheid om hun plekje in de maatschappij terug te vinden. Maar als ik een evaluatie uit 2012 lees dan vraag ik me wel af wat voor jongeren hier hulp kunnen verwachten. Zo zijn een aantal van de intake criteria van Casa24 dat je geen psychiatrische problematiek mag hebben die gedragsproblemen veroorzaken, geen verslaving, een sterke motivatie hebt en beschikt over een normaal IQ. Het lijkt daarmee een beetje alsof ze hun doelgroep voorbijschieten, aangezien jongeren met die beschrijving meestal ook niet dakloos zijn. Bovendien heeft Casa24 net als de reguliere opvang van de AOP lange wachttijden. Zo zou het zomaar 10 maanden kunnen duren voordat er een kamertje voor Wouter is.

Hij staat niet alleen.

Wouter staat niet alleen. Zo stelt Gert-Jan Schipper van Clup Welzijn Purmerend dat volgens hun tellingen er naast de daklozen die gebruik maken van de nachtopvang en de bekenden van GGD, GGZ en/of politie, er ongeveer 30 jongeren van tussen de 18 en 27 komen. Zij hebben geen vaste verblijfplaats in Purmerend.

Momenteel ontvangt Wouter een bijstand vanuit de gemeente. In het geval van Wouter is dit 236 euro per maand, maar hier is nog niets van betaald. Na betaling van de nachtopvang (5 euro per nacht) houdt Wouter ongeveer 90 euro over om van te leven, maar dan komt de ziekenkostenpremie die hij niet betalen kan.

‘Bij de opvang hebben ze me wel geholpen met inschrijven bij de gemeente, de eerste maand ofzo stond ik nergens meer ingeschreven.’ Wouter schijnt er niet heel erg mee te zitten dat hij niet verzekerd is. Misschien weet hij ook gewoon niet beter.

Ik kan ook lassen

Wouter wijst naar een vrachtwagen die naast de supermarkt staat. ‘Dat zou ik wel gaaf vinden, Michel. Op zo een vrachtwagen werken. Lekker reizen, naar het buitenland’. Wouter is nooit doorgegaan met studeren. Hij houdt ook niet zo van studeren, zegt hij, ‘misschien 1 dag in de week, maar liever niet. Weet je Michel, ik kan ook lassen, ik ben alleen niet gekomen voor het examen’

Ik merk in de afgelopen weken dat Wouter makkelijk beïnvloedbaar is door zijn omgeving, en vraag me dan ook met regelmaat af of dit wel de juiste omgeving is voor de iets wat rebelse jongen. Begrijp me niet verkeerd: de nachtopvang is überhaupt geen goede omgeving voor iemand, maar laat staan iemand die net volwassen geworden is. Waar hij enerzijds met respect kijkt naar bijvoorbeeld ouderen en zijn pleegouders, heeft hij anderzijds schijt aan de maatschappij.

‘Ik moest bij mijn (pleeg)ouders om 21:00 binnen zijn. Ik bedoel ik snap het wel, als het donker wordt kun je het beste binnen zijn, s’avond komen de ratten naar buiten, maar ik wou soms ook gewoon een jointje roken en bij mijn vrienden zijn, dat kon ik daar niet, nu is dat makkelijk.’ Als ik Wouter op een later tijdstip vraag waar hij het meeste spijt van heeft in zijn leven dan is het toch de keuze die hij gemaakt heeft om bij zijn pleegouders weg te gaan. Hij is niet meer bij ze langs geweest sinds hij bij ons in de nachtopvang zit.

Geen regiobinding

Dakloos zijn begon voor Wouter niet in Purmerend. Hij is hier terecht gekomen via een doorverwijzing van een inloophuis in Amsterdam. ‘Ik kon in Amsterdam geen hulp krijgen, ik had geen binding met de regio, zeiden ze.’

Purmerend en Zaandam hebben een kernregiofunctie en dragen samen de zorg voor de gemeentes in de regio wat betreft de opvang van daklozen. Mocht je dus in Volendam of Edam dakloos worden dan kom je ook in Purmerend terecht. Elke gemeente heeft een eigen aanpak voor de opvang van daklozen, zo kiest Haarlem voor beleid met meer begeleiding en ruimere openingstijden en kiest Purmerend duidelijk voor de je-zoekt-het-zelf-maar-uit-mentaliteit.

Wouter leeft het grootste deel van zijn dag op straat. Hij hangt met vrienden, rookt een jointje en rijdt bewonderenswaardig regelmatig op een nieuwe fiets, waarvan de oorsprong onduidelijk is. Het gebrek aan begeleiding en de hoogte van de bijstand helpen hem in mijn ogen ook niet verder. De bijstand van 236 euro is te weinig om al zijn vaste laste te betalen. Een echt toekomstplan heeft Wouter nog niet, maar wensen wel. ‘Zou jij kinderen willen? Ik wel hoor, twee, het liefst jongens,’ zegt hij op een dag tegen me.

Dan wordt hij crimineel

De oudste ex-dakloze in mijn nieuwe kennissenkring zegt dat 10 maanden wachttijd voor Wouter zal betekenen dat hij crimineel wordt. Onze ‘opa’ heeft het vaak genoeg gezien. Wouter staat alleen op de wereld. Maar er lijkt verder niemand te zijn die het echt op zal vallen als Wouter zou besluiten een andere koers te kiezen in zijn leven voordat hij welkom is bij Casa24, de vraag is dan alleen wat het de maatschappij dan uiteindelijk zou gaan kosten, en wat dit voor de toekomst van – de tot nu toe nog redelijk onschuldige – Wouter zal gaan betekenen.

Nederland telt naar schatting 9000 zwerfjongeren. Volgens de Wmo-afspraken zijn gemeentes verantwoordelijk voor de stabiele maatschappelijke opvang van zwerfjongeren. Persoonlijk denk ik dat het plaatsen van Wouter in een nachtopvang om hem daarnaast geen begeleiding te bieden niet valt onder stabiele maatschappelijke opvang. Ik vraag me af of ze daar in de politiek ook zo over denken.

Het is nog vroeg als ik het Waterland ziekenhuis binnenloop. De dame bij de receptie knikt met herkenning en begrip. Sommige mensen in het ziekenhuis zullen intussen misschien denken dat ik er werk, maar de dame bij de receptie kent mijn situatie wel. Het ziekenhuis is zo’n beetje de enige plek waar je op zondag vroeg in de ochtend nog droog en warm kan zitten als dakloze. De dagopvang is dicht en de bibliotheek is alleen maar voor een paar uurtjes in de middag open.

Geert zit al op me te wachten. Met een kruiswoordpuzzel voor zich, zoals ik intussen gewend ben van hem. Onze stamtafel in het ziekenhuis is verplaatst. Voor de kerst zijn er een paar dagen achter elkaar optredens in de hal van het ziekenhuis. Er staat ook een vleugel in de hal van het ziekenhuis, ik wacht nog op de dag dat er – uit het niets – zoals ook soms op het Amsterdam CS gebeurt, een getalenteerde speler tevoorschijn komt en de sterren van de hemel speelt. Tot op heden hebben we het moeten doen met een ietwat minder getalenteerde speler. Maar, we mogen niet klagen. We zitten hier elke dag warm en droog en rond 9:30 komen dagelijks de vrijwilligers met de koffiewagen langsrijdend, om ons te voorzien van een bakje koffie en de vraag hoe het met ons is.

Elke dag zit Geert minimaal twee uur op de fiets. Een uur om hier te komen en een uur om ‘s avonds laat terug te fietsen naar zijn slaapplek in een bedrijfspand waar hij toevallig de sleutel nog van heeft. Daar sneakt hij ‘s avonds laat, wanneer iedereen weg is, naar binnen om op de vloer te slapen. Hij is niet meer welkom in de nachtopvang vanwege zijn grote mond, en sindsdien is hij verstoten van de maatschappelijke opvang in de regio.

Complotdenken op de daklozenopvang

‘Het is wachten tot de economie weer aantrekt, dan ben ik zo weer de oude,’ zegt Geert – bijna vol overtuiging – tegen me. Hij is geen echte Purmerender, maar is hier tijdelijk bewoner omdat zijn gemeente niet bij de 43 gemeenten in Nederland hoort die de verantwoordelijkheid voor maatschappelijk opvang heeft. Purmerend heeft dit wel. Hij zegt zijn leven lang te hebben gewerkt, dag in dag uit, tot de crisis kwam. De bouwsector ging op zijn gat. Tegenwoordig vult hij zijn dagen met het – al piekerend over het dagelijkse leven – doen van krantenpuzzels. Hij spreekt me regelmatig aan om zijn gal over de gemeente en instanties te spuien, als een ware complotdenker schept hij zijn visie over hoe iedereen tegen hem is.

Ook over mij gaan de complot-achtige geruchten in de daklozenopvang. Men zegt dat ik ben ingehuurd door het Noord-Hollands dagblad, en andere krant, misschien wel een TV programma, om hierover te schrijven. Maar het zou ook de politie kunnen zijn, of een organisatie van de opvang zelf. Via via heb ik vernomen dat ik weleens de nieuwe minister president kunnen worden.

Alles met een paar korreltjes zout nemen, dat is wel iets wat ik snel geleerd heb hier. Maar ik kan hun frustraties begrijpen: voor mij liepen in tegenstelling tot mijn lotgenoten veel dingen heel soepel. Mijn inschrijving in de gemeente Purmerend was in enkele dagen geregeld, mijn bijstand stond een dag na goedkeuring op mijn rekening en met terugwerkende kracht was mijn zorgverzekering ook in no-time gefixed. Waarom ging het bij mij toch allemaal zo verdomde makkelijk terwijl mensen met soortgelijke problemen maanden of zelfs jaren in de weer zijn?

Daklozen leveren geld op

De nachtopvang in Purmerend is niets meer dan een dak boven je hoofd. Begrijp me niet verkeerd: het is een dak boven mijn hoofd waar ik elke dag dankbaar voor ben, maar in termen van begeleiding hoef je er niets van te verwachten. Wie denkt dat hulp direct geboden wordt heeft het mis. Ik zit hier nu een paar weken, maar heb pas eind volgende maand mijn eerste intake gesprek. Wie hulp nodig heeft moet naast geduld ook de kracht hebben om niet verder in verval te raken.

Pro-actief zou ik wat hulp kunnen vinden bij bijvoorbeeld stichting Brijder, die helpen je wel, ook al heb ik geen verslaving. Vanuit het Maatschappelijk opvangcentrum Purmerend kreeg ik tot nog toe alleen een telefoontje dat ik op de nominatie stond om een paar nachten geen bed meer te hebben, omdat er meer aanvragen waren dan bedden en dat ik een afspraak voor een intake gesprek had op 28 januari. Twee maanden waarin ik ben aangewezen op eigen wilskracht en initiatief. Hoewel ik die nog wel in me heb, zie ik genoeg mensen om me heen die wel een steuntje in de rug kunnen gebruiken.

De reguliere opvang van een dakloze is duur. Als je na soms wel 10 maanden wachten in Purmerend in aanmerking komt voor een kamertje waar je dan weer maximaal 8 maanden mag zitten, betaal je daar rond de 400 euro voor. Recht op huursubsidie heb je niet. Een jongen hier die een universitaire graad heeft vertelde dat hij 45 euro overhoudt per maand als hij een kamer zou aannemen. Naast de huur moet hij namelijk zijn schulden afbetalen en zijn verzekering betalen. Dus is voor hem de noodopvang nog steeds de betere oplossing, want die is maar 150 euro per maand. Het punt is alleen: als je de tijdelijke kamer weigert, heb je geen recht meer op noodopvang.

Het Opvangcentrum in Purmerend ontvangt ook subsidie, naast het geld dat ze krijgen van de kamerverhuur. In 2015 was dit ruim 1.1 miljoen euro vanuit de gemeente. De huurlasten van de panden zijn laag of nihil, zo is de nachtopvang waar ik verblijf een slooppand van de gemeente en heeft de stichting voor de verbouwing van het pand onlangs nog ruim 90.000 boven de normale subsidie gekregen. Ook de Brijder kreeg onlangs bijna 175.000 euro extra om de dagopvang een paar uur per dag extra open te houden voor het aankomende jaar.

Er gaat veel geld om in de business van de daklozenopvang. Maar mij is het niet duidelijk waar dat geld naartoe gaat.

Het ziekenhuis

Terwijl ik met de uitgezette mede-dakloze Geert praat aan de stamtafel van ons ziekenhuis denk ik aan een andere nachtopvang gebruiker die een paar verdiepingen hoger in een ziekenhuisbed ligt. Eerder was hij weggestuurd omdat hij geen verzekering had. Daarna werd – wat hij ook had – zo ernstig dat hij op de Intensive Care terechtkwam. Intussen wordt hij geholpen, ook al weten ze nog steeds niet wat er met hem is. Maar het was dus bijna echt mis gegaan omdat hij geen verzekering had. Ooit geprobeerd een verzekering af te sluiten als je geen vast adres of inkomen hebt?

Terwijl hij doorgaat met zijn krantenpuzzel praat Geert verder: ‘Weet je Michel? In Nederland kun je beter in de bak zitten dan dakloos zijn. Dan weet je tenminste zeker dat je een maaltijd hebt, een bed hebt om op te slapen en recht op medisch zorg. Ja Michel, je kunt beter in een gevangenis zitten.’

En als ik een zware dag achter de rug heb en bijna alle moed aan het verliezen ben, zou ik hem nog gelijk geven ook.

Volgens mij had Margje Fikse een onverzorgde man met een lange baard en met haar als dreadlocks verwacht. Volgens mij verbeelde ze voor mijn komst in haar studio dat ik omringd zou zijn door strontvliegjes, dat ik drie lagen kleding aan zou hebben en zou stinken van 3 weken niet douchen, dat ik een winkelwagentje met al mijn eigendommen in Aldi tassen en een halve liter Schultenbräu voor me uit duwend het NOS-gebouw zou binnenlopen om daarna dronken, boerend en ruftend bij haar in de studio plaats te nemen om over daklozen te praten?

Maar je ziet er gewoon goed uit

Met enige verbazing zei ze ‘maar je ziet er gewoon goed uit’? Het was als of er op dat moment een wereld voor Margje open ging, en weet je Margje, ik nam het je niet eens kwalijk. Volgens mij hebben veel mensen dat beeld wanneer ze het hebben over daklozen. Gelukkig voor ons daklozen zit dit anders. Ik durf te wedden dat de meeste van ons onherkenbaar tussen anderen op straat lopen.

Noodopvang in Purmerend

Het was een week geleden dat ik me bij de noodopvang in Purmerend melde. Het was 21:00 toen de deur open ging en een meisje van in de twintig de deur open deed. Buiten was het koud, ik droeg mijn rugzak die afgelopen jaren mijn beste vriend was geweest in mijn reis door Zuid-Amerika. Nooit had ik in die jaren op straat hoeven te slapen. Buiten is het koud, ik denk terug aan nog maar een paar maanden terug toen ik niet eens eigenaar van een jas hoefde te zijn zo warm was het.

In de huiskamer zaten zo’n tien over het algemeen net geklede mannen van verschillende leeftijden, afkomst, geloof en achtergrond te kijken naar hetzelfde televisiescherm. Het was een mooie grote flatscreen, niet het eerste wat ik zou verwachten in een noodopvang maar later leer ik dan ook dat deze is gedoneerd door een kerk. Het meisje dat de deur open deed was nieuw, een invalster, ze werkte er pas een paar dagen, en dat kon je merken ook, het verliep allemaal wat stroef.

Het is verdomme niet normaal

Er hing een lichte spanning, een dreigende sfeer, eentje dat ik herkende uit de gevangenis. Wanneer je alles verloren hebt, zijn je laatste bezittingen – welke mogelijk in goede tijden onnozel lijken – je enige houvast. En die verdedig je. Je plekje op de bank, het programma dat je wilt zien, de paar minuten die je hebt om te douchen en je kopje thee. ‘Het is verdomme niet normaal! Jullie lijken wel varkens!’ briest een nieuwe huisgenoot terwijl hij zichtbaar teleurgesteld de huiskamer binnen dondert. ‘Is het nou verdomme zo veel gevraagd om de badkamer een beetje netjes achter te laten, ik ben niet van plan te douchen in de bagger en teringzooi van een ander!’  Bijna emotioneel druipt hij daarna af om af te koelen en een shaggie te roken. Het gebeurt vaak dat emoties, die in mijn ogen vaak nog om kleine dingen gaan, uit de hand dreigen te lopen.

Een bed voor 150 euro

De noodopvang, een vrijstaand ruim eengezinshuis uit 1956 ziet er netjes uit, de ongeveer 15 mannelijke bewoners delen drie slaapkamers en 1 douche, de twee vrouwen delen een aparte kamer en hebben een eigen douche. Van 21:00 tot 8:00 is deze plek mijn tijdelijke onderkomen, omdat er meer daklozen dan bedden zijn in Purmerend zal om de drie of vier dagen worden bepaald of dat ik nog steeds recht heb op mijn bed. Indien ik gebruik wil maken van de opvang betaal ik net als iedereen een eigen bijdrage van 5 euro per nacht. Ik heb geluk, in Purmerend kun je deze 5 euro laten opschrijven met een schuldbekentenis op het moment dat je net als ik geen geld hebt. Je betaalt het dan wanneer je weer inkomsten hebt. Bij andere steden, zoals Zaandam, waar je 7.5 euro per nacht betaalt, dien je direct af te rekenen.

Als je niet beter zou weten zou je denken dat het makkelijk is om uit een situatie te komen waar je niets hebt. Maar geloof me, zo makkelijk is het niet. Met nul euro in je zak ben je erg beperkt, zo kun je niet makkelijk reizen, kun je geen hygiëneproducten kopen zodat je nog een beetje fatsoenlijk voor de dag kan komen, en ben je voor eten afhankelijk van de goedheid van derden. In de nachtopvang kun je 5 dagen van de week een warme maaltijd krijgen, bij de dagopvang ook, dus met een beetje plannen is dat te doen, als je een fiets hebt tenminste.

168 euro per uur

‘Ah hier staat het,’ zegt de begeleider van de Brijder tegen mij als ik op een dag even langs ben bij de dagopvang. ‘Het zijn er 100. Volgens het onderzoek van afgelopen jaar telt Purmerend ongeveer 35 daklozen en 65 thuislozen, dat is een verdubbeling van 4 jaar geleden.’  ‘Onzin roept een lotgenoot tegen mij vanaf de andere kant van de kamer, we zijn met veel meer.’ Ik denk even na en besluit dat ik het met mijn lotgenoot eens ben. Ik heb afgelopen dagen al zoveel daklozen ontmoet dat 35 me aan de lage kant lijkt. Doordeweeks zijn wij daklozen hier tussen 9:30 en 13:00 welkom bij de dagopvang, een warm kopje koffie, een praatje en wat hulp waar mogelijk. Brijder is blij, of in ieder geval de directeur van Brijder is blij. Vandaag staat in de krant dat het college van Purmerend extra geld voor de dagopvang beschikbaar stelt: 174.720 euro om precies te zijn, zodat ze op ‘werkdagen van 9:30 tot tot 17:00 open kunnen. Volgens Het noordhollandsedagblad is het ‘Waarschijnlijk dat de dagopvang dan open kan zijn van negen uur ’s ochtends tot vijf uur ’s middags, maar dat wordt nog bekeken’ in mijn hoofd bereken ik snel wat dit betekent voor de belastingbetaler… 174 duizend is 15.000 euro per maand, een kleine 700 euro per 4 uur, 168 euro per uur. Dat is dure koffie, zeker als je bedenkt dat we vandaag hier met 5 man zitten. Waar gaat dat geld toch heen, dacht ik bijna hardop.

Ik ben me er van bewust dat ik mezelf in deze situatie heb gebracht. Had ik maar een studie afgemaakt, was ik maar voor een baas gaan werken, waarom toch niet terug naar Venezuela, zijn gedachtes die regelmatig voorbij komen. Allemaal gedachtes die me vandaag niet gaan helpen, dus besluit ik ze vrij snel los te laten.

Gewoon even aanvragen

‘Je kan toch gewoon een uitkering krijgen’ zegt Margje Fikse vol overtuiging, naast mij in de studio zit Thierry Baudet volgens mij mee te knikken. In gedachten ben ik blij voor Margje, ze zal waarschijnlijk nooit een uitkering nodig hebben gehad. Ik voor deze gebeurtenis ook niet, maar ik leerde al vrij snel dat een uitkering aanvragen niet zo gemakkelijk is. Om te beginnen heb je een adres nodig, en die had ik niet. Sterker nog, door mijn verblijf buiten Nederland had ik zelfs geen BSN (sofinummer) meer. Daarnaast kan de behandeltijd van een aanvraag voor een uitkering 8 weken zijn, en zit je, zeker als dakloze, vast aan een lange lijst met verplichtingen. Zo moet je elke dag doorgeven waar je slaapt. Sommige van mijn huisgenoten moeten zelfs bijna elke verplaatsing via SMS doorsturen, doe je dat niet dan vervallen je rechten. 8 weken zonder enige inkomsten is lang, ook als dakloze en zeker als dakloze die zo snel mogelijk zijn zaakjes op orde wil hebben Een daklozenuitkering in Nederland krijgen is niet heel makkelijk, een uitkering behouden al zeker niet. Zo sprak ik laatst een dakloze in Amsterdam. Als slaapadres had hij het Vondelpark doorgegeven. Eigenlijk mag je daar niet liggen maar hij had daar een fijn plekje. Op een avond dacht hij politie te zien, dus hij ging een blokje om, later bleken het leden van sociale recherche te zijn geweest om te kijken of hij er wel echt ligt. Ze konden hem niet vinden, stopten per direct zijn maatschappelijk traject. Toen ik hem tegenkwam bij het daklozenloket moest hij opnieuw vanaf stap een aanvraag doen. Ook in Purmerend spreek ik met lotgenoten voor wie het niet vreemd is dat handhaving om 6:00 in de ochtend komt controleren of je wel echt op het bankje dat je eerder hebt aangegeven bij het station ligt.

Ik wil helemaal geen uitkering

Ik wil niet eens een uitkering, denk ik, terwijl ik gevoelsmatig mijn tijd aan het verdoen ben net iets na acht uur ‘s ochtends in de hal van het ziekenhuis. Het liefst ga ik vandaag ergens aan de slag. Zo makkelijk gaat dat helaas niet, een baan vinden. Strak heb ik weer een sollicitatie, maar alles was tot nu toe onsuccesvol. Het helpt denk ik ook niet mee dat ik twee keer een Hbo-opleiding vroegtijdig heb gestopt, een strafblad heb en dat alles dat ik heb gedaan als zelfstandig ondernemer was.

236 euro per maand

Tussen 8:00 en 21:00 heb ik geen dak boven mijn hoofd. Ik heb nog geen dagbesteding, dus ik besteed veel van die uren in de hal van het ziekenhuis en in de bibliotheek. Tijd zat in ieder geval om van andere ervaringsdeskundigen te leren hoe de wereld van de dakloze eruit ziet, en vooral tijd zat om te piekeren over de kromheid van sommige dingen in het systeem. Een systeem wat in mijn ogen de neiging heeft mensen verder in te problemen te helpen in plaats van mensen eruit te halen.

Dat is toch raar, zegt de net-volwassen-geworden dakloze tegen me. Ik krijg 236,35 euro bijstand per maand, daar moet ik ongeveer 150 euro van betalen aan de nachtopvang, dan hou ik ongeveer 86 euro over en dan heb ik nog niet eens mijn zorgverzekering betaald. Waar moet ik van leven?

Wachtlijsten

In Purmerend hebben ze het Algemeen Opvangcentrum Purmerend (AOP), de nachtopvang waar ik verblijf is onderdeel van deze organisatie. In Purmerend, een gemeente met een kleine 80.000 inwoners, is het AOP de organisatie waar je als dakloze moet zijn. Al voor mijn aankomst in Purmerend had ik me aangemeld voor het regulieren traject, een tijdelijke (nood)woonruimte met woonbegeleiding. De wachttijd voor dit traject wisselt nogal, zo heb ik mensen gesproken die nu al 10 maanden wachten op een woning en heb ik in bij andere vernomen dat dit wel eens veel sneller kon. Mijn intake zal ergens binnen twee weken plaatsvinden, maar dat kan net zo goed pas na twee maanden zijn als ik mijn huisgenoten moet geloven.

Het is 12 december, ik ben jarig. Net na half vijf ‘s middags loop ik bij de achterdeur van mijn moeders huis naar binnen. Mijn arme moeder, echt getroffen heeft ze het niet met deze zoon…

Wordt vervolgd

Er zijn twee manieren waarop ik op dit moment kan terugkijken op mijn leven. Ik zou kunnen beginnen met ‘Dakloze ex-crimineel, zonder afgeronde opleiding zoekt werk’ of  ‘Innovatieve prijswinnende ondernemer begint aan nieuw hoofdstuk’. Een wereld van verschil, maar beide treffend als het maar kan.

Het is koud buiten

Ik ben volgens mij al verkouden sinds de dag dat ik geland ben. Mijn moeder zegt altijd gekscherend: je bent verkouden geboren jongen. Ik geloof het zo. Ik ben volgens mij ook niet geboren voor deze temperaturen in Nederland, dat zei ik 10 jaar geleden en dat blijf ik herhalen. Toch blijft het koud wanneer ik richting de sociale dienst loop. Al heb ik veel spullen achtergelaten, de grote rugzak die ik bij me draag blijft zwaar. Eigenlijk moet ik van geluk spreken denk ik bijna hardop, het regent tenminste niet.

Inloopuur

Het is toevallig inloopspreekuur wanneer ik bij het werkplein van sociale zaken naar binnen loop. Je hebt geluk, zegt de zachtaardig uitziende dame bij de welkomstbalie. Ik loop gelijk even met je mee, volgens mij zit er niemand anders dus je kan gelijk geholpen worden. Dit is volgens mij de tweede keer in mijn leven dat ik de hulp van de sociale dienst nodig had, de eerste keer was in 2006 net na mijn gevangenisstraf, toen was contact met de sociale dienst van korte duur.

Ik ben hier omdat de dame bij het gemeenteloket me heeft doorverwezen; bij de gemeente was ik omdat de dame bij de maatschappelijke opvang me daar naartoe had doorverwezen; bij de maatschappelijke opvang was ik omdat de dame bij het loket van de daklozenopvang in Amsterdam me had afgewezen, en daar was ik omdat ik dakloos ben geworden en een plek zocht om te slapen. Het leven kan soms raar lopen.

Ik zou eigenlijk niet blijven

Ik was nu bij de sociale dienst voor een postadres, zonder postadres kon mijn burgerservicenummer niet worden gereactiveerd, zonder burgerservicenummer kon ik geen ziekenkostenverzekering aanvragen, arbeidscontract tekenen en ga zo maar door. Eigenlijk was het helemaal niet mijn plan om in Nederland te zijn. Het was eigenlijk de bedoeling maar twee weken in Nederland te blijven. Mijn grootouders waren 65 jaar getrouwd, ik was oom geworden en ik had mijn moeder al bijna drie jaar niet gezien. Na twee weken vakantie hier zou ik eigenlijk weer terugvliegen naar Zuid Amerika. Toch liep het anders.

Wie had dat verwacht

Dat heb ik weleens meer, dat dingen anders lopen dan dat ik eerst gedacht had, en veel dingen die gebeurd zijn in mijn verleden lijken zelfs voor mij surrealistisch. Kijkend naar mij als een jongetje op een jongenskoor had niemand kunnen voorspellen dat ik later vast zou zitten in een Texaanse gevangenis. En toen ik daar eenmaal vastzat, had niemand kunnen voorspellen dat ik jaren later ondernemer zou zijn en op de kieslijst zou staan tijdens de gemeenteraadsverkiezingen.

Door de zachtaardig uitziende dame van de balie van het werkplein werd ik de kamer ingeleid van een vrije medewerker. Een andere dame, ik schat haar midden 20, zat aan de andere kant van het bureau. In een tijdbestek van 45 minuten nemen we mijn leven door. Het valt me op dat we bij de negatieve dingen wat langer stil blijven staan dan bij de positieve zaken. Zo had mijn gevangenisstraf uit 2004 meer waarde dan alles wat ik daarna gedaan had. Hier, bij deze dame maakten de positieve dingen geen verschil. Ze wist dat ik die ochtend in de gemeente was aangekomen, dus sommige vragen begreep ik niet helemaal: wat heb je allemaal gedaan om aan werk te komen, is er niet een andere plek die als postadres kan dienen?

Misschien verwachte ze oprecht wel een antwoord als: natuurlijk mevrouw, ik heb honderd alternatieve postadressen. Ik vind de koffie van de sociale dienst alleen zo lekker dus daarom kom ik hier. Of op de eerste vraag wat ik had gedaan om werk te vinden voor ik bij de sociale dienst kwam had ik ook kunnen antwoorden: Nou gedurende de 400 meter van het gemeentehuis naar hier, u weet wel, de gemeente die me naar u doorverwees, heb ik 8 motivatie brieven opgesteld, 4 telefonische sollicitaties gehad en 2 afwijsbrieven. Ik heb de vragen maar naar beste eer en geweten beantwoord. Aan het eind van het gesprek liet ze me weten dat mijn intake 2 weken later zou zijn, in de ochtend om 11:00. Terwijl ik wegliep vroeg ik me af hoe de intake eruit zou zien, gezien dit het niet was.

Dat doe ik zelf wel

Vanaf vanavond kon ik naar de noodopvang, in ieder geval voor de aankomende vier dagen. Vanaf 21:00 tot de ochtend 8:00 had ik dan ieder geval een dak boven mijn hoofd. Waar moest ik beginnen? Het stomme was dat ik eigenlijk al twee maanden bezig was, maar alles werkte niet. Tot op heden had ik alleen maar afwijzingen en mijn logeeradres waar ik tot gisteren verbleef was eigenlijk maar bedoeld voor een paar dagen, er moest iets gebeuren.

Eigenlijk ben ik nergens echt goed in. Ik bedoel, eigenlijk ben ik nergens echt echt goed in. Ik heb me nooit geconcentreerd ergens de beste in te worden. Veel dingen kan ik gewoon redelijk. Het is denk ik die dingen combineren waar ik goed in ben. Ik zou best ergens echt heel goed in willen zijn, als in de beste in willen zijn. Maar wat?

Dit was niet de tweede keer sinds ik Nederland was dat ik bij de sociale dienst was geweest. bijna twee maanden eerder had ik al poging gedaan.

Paar maanden eerder bij het daklozenloket in Amsterdam

Na een paar uur wachten kwam het oordeel. Sorry meneer, zei de spontaan ijselijk uitziende dame bij loket van de daklozenopvang in Amsterdam. ‘U heeft geen binding met de stad, u heeft hier afgelopen twee jaar niet gewoond’. Het maakte niet uit dat gezien ik meer dan twee jaar buiten Nederland in geen enkele gemeente twee jaar niet had gewoond, dus nergens een binding had. Ze liet door haar kille, voor de rest emotieloze gelaatsuiting weten dat hiermee mijn probleem niet meer haar probleem was. Ik vroeg me af of ze voor deze functie toneelschool heeft gevolgd, of dat ze van nature zo kil was. Zou ze haar werk mee naar huis nemen, zou ze wel eens stilstaan bij de levens van de mensen aan de andere kant van de balie? Als ik me al niet waardeloos voelde deed ik het toen wel.

Een ding was zeker, het was ontmoedigend. Terwijl ik omdraaide om weg te lopen riep ze, volgens mij bewust met wat extra volume, ‘zelfs ALS ik wel wat voor je zou kunnen doen’ de wachtlijst voor begeleid wonen is momenteel een jaar, dus dan had je sowieso nog even geduld moeten hebben. Ik bedankte haar – soort van – voor haar inspanning en liep voorbij de nadrukkelijk aanwezige beveiligers de deuren uit van het daklozenloket. Op een of andere manier vond ik geruststelling in het beeld van de tientallen mensen voor me die ook de deur waren gewezen. ‘Jullie zijn schoften’, ‘de nazi’s waren minder erg’ waren eerdere complimenten die de ijselijk uitziende dame als feedback had ontvangen. Ik stond ook niet alleen, in 2013 telde Nederland naar schatting 25.000 daklozen, ruim de helft daarvan in mijn leeftijdscategorie.

De maanden erop probeerde ik het op mijzelf, solliciteren, woning zoeken, noem het maar op. Tot vandaag, Tot op dit punt.

De noodopvang

Het was net na negen uur dat ik aanbelde bij de nachtopvang welke van buitenaf eruit zag als een normale vrijstaande woning. Een meisje van midden twintig opende de deur die liet naar een woningkamer met waar ongeveer 10 andere lotgenoten zaten…

Wordt vervolgd.